รางวัลเกียรติยศ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล

ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน
(Professor Dr. Prasert Sobhon)
นักวิทยาศาสตร์ดีเด่น สาขาเซลล์ชีววิทยา ประจำปีพุทธศักราช 2538

ด้วยคณะกรรมการรางวัลนักวิทยาศาสตร์ดีเด่น ในการประชุมครั้งที่ 3/2538 ได้พิจารณาเห็นว่า ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน เป็นผู้ทรงคุณวุฒิ มีผลงานดีเด่นด้านเซลล์ชีววิทยา สามารถสร้างสรรค์และดำเนินงานวิจัย ที่มีคุณภาพสูงอย่างต่อเนื่อง ในด้าน เซลล์ชีววิทยา และอิมมิวโนวิทยา ของพยาธิใบไม้ในเลือด และพยาธิใบไม้ในตับ ซึ่งมีประโยชน์ในด้านความรู้พื้นฐาน ที่นำไปสู่การพัฒนาวิธีตรวจสอบ การติดเชื้อโรคพยาธิ และแนวคิดในการพัฒนา วัคซีนต่อพยาธิ อีกทั้งได้ศึกษาโครงสร้างการขดตัว ของใยโครมาติน และเบสิกโปรตีน ในเซลล์สืบพันธุ์เพศชาย ของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ซึ่งนำไปสู่ความเข้าใจ ในการเก็บรักษา และแสดงออก ของสารพันธุกรรม ในเซลล์สืบพันธุ์ ซึ่งเป็นประโยชน์ต่อวิทยาศาสตร์ สาขาสรีรวิทยา และกายวิภาคศาสตร์ ของระบบสืบพันธุ์อย่างยิ่ง ทำให้เกิดผลงาน ที่มีคุณค่าสูง ทั้งในด้านวิชาการ และในด้านการประยุกต์ จึงสมควรเชิดชูเกียรติ ให้ประจักษ์โดยทั่วไป และเพื่อเป็นแบบอย่างให้ผู้อื่นเจริญรอยตาม

ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน อายุ 51 ปี เกิดเมื่อวันที่ 8 ธันวาคม พุทธศักราช 2486 ที่จังหวัดสกลนคร เป็นบุตรคนที่ 6 ในจำนวน 10 คน ของ นายสุนทร และนางสว่างจิต โศภน สำเร็จการศึกษา ระดับประถมศึกษา จากโรงเรียนศรีโกสุมวิทยา อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม ระดับมัธยมศึกษาตอนต้น จากโรงเรียนอุดรพิทยานุกูล จังหวัดอุดรธานี และโรงเรียนวัดปทุมคงคา กรุงเทพมหานคร ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย จากโรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา กรุงเทพมหานคร หลังจากนั้น ได้เข้าศึกษาต่อ ในคณะวิทยาศาสตร์การแพทย์ มหาวิทยาลัยแพทยศาสตร์ (มหาวิทยาลัยมหิดล) สาขาเตรียมแพทย์ศิริราช และได้รับทุนการศึกษา ภายใต้แผนการโคลัมโบ จากรัฐบาลประเทศออสเตรเลีย เพื่อไปศึกษาต่อ ณ มหาวิทยาลัยแห่งมลรัฐออสเตรเลียตะวันตก จนได้รับปริญญาตรี ด้านชีววิทยา และกายวิภาคศาสตร์ เมื่อปี พุทธศักราช 2509 แล้วได้รับทุน มูลนิธิร็อกกี้เฟลเลอร์ ไปศึกษาต่อ ณ มหาวิทยาลัยวิสคอนซิน ประเทศสหรัฐอเมริกา จนจบปริญญาเอก สาขาเซลล์ชีววิทยา และกายวิภาคศาสตร์ เมื่อปีพุทธศักราช 2513

หลังจากสำเร็จการศึกษาแล้ว ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน ได้เข้ารับราชการ เป็นอาจารย์ใน ภาควิชากายวิภาคศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และได้มุ่งมั่นดำเนินงาน ทั้งในด้านการสอน และการวิจัย มีผลงานวิชาการเป็นที่ปรากฎ และได้รับแต่งตั้ง ให้ดำรงดำแหน่งทางวิชาการ สูงขึ้นเป็นลำดับ จนกระทั่ง ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์ เมื่อปีพุทธศักราช 2534 นอกจากนั้น ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน ยังได้รับรางวัลมหาวิทยาลัยมหิดล สาขาการวิจัย เมื่อปีพุทธศักราช 2528 อีกด้วย

ผลงานวิจัยดีเด่นของ ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน โดยสรุปมีอยู่สองกลุ่มด้วยกัน กลุ่มแรกเป็นการศึกษา กายวิภาค สรีรวิทยา และอิมมิวโนวิทยาของชั้นผิว ของพยาธิใบไม้เลือด และพยาธิใบไม้ตับ ในคนและสัตว์เลี้ยง ซึ่งได้ผลงานหลัก และที่เด่นเป็นพิเศษ ได้แก่ ความรู้เกี่ยวกับ โครงสร้างละเอียด ของชั้นผิวพยาธิ โดยใช้จุลทรรศน์อิเล็กตรอน ความรู้พื้นฐานเกี่ยวกับ กลไกการเลี่ยงภูมิคุ้มกันของพยาธิ การวิเคราะห์หาจำนวน และศึกษาคุณสมบัติแอนติเจน จากชั้นผิว และจากส่วนอื่นของตัวพยาธิ การมีส่วนร่วมในการผลิต และวิเคราะห์ โมโนโคลนัลแอนติบอดี้ ต่อแอนติเจนเป้าหมาย ซึ่งได้นำไปสู่การพัฒนา วิธีตรวจการติดเชื้อ พยาธิใบไม้เลือดในคน และพยาธิใบไม้ตับในสัตว์เลี้ยง อันเป็นพื้นฐานสำคัญ ในการนำไปสู่ การใช้ยาบำบัดรักษาที่ถูกต้อง และการพัฒนาวัคซีนในอนาคต นอกจากนี้ ในงานวิจัยกลุ่มที่สอง ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน และผู้ร่วมงาน ยังได้ศึกษา การขดเรียงตัว ของเส้นใยโครมาติน การสร้างและเปลี่ยนแปลง ของเบสิกโปรตีน ในนิวเคลียส ของเซลล์สืบพันธุ์เพศชาย ของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม และสัตว์อื่นๆ ซึ่งให้ความรู้พื้นฐาน ในด้านการสังเคราะห์ และการสับเปลี่ยน เบสิกโปรตีน ของใยโครมาติน ตลอดจนการขดของใยโครมาติน เพื่อเก็บรักษาและควบคุม การแสดงออกของสารพันธุกรรม ในเซลล์สืบพันธุ์ ซึ่งเป็นพื้นฐาน ต่อความเข้าใจสรีรวิทยาการสืบพันธุ์ การปฏิสนธิ และการพัฒนาร่างกาย ของสัตว์ชั้นสูง

นอกเหนือจากงานด้านการวิจัย การสอน และการบริการทางวิชาการแล้ว ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน ยังเป็นผู้ชำนาญพิเศษ ในด้านจุลทรรศน์ โดยเฉพาะจุลทรรศน์อิเล็กตรอน และได้เป็นผู้มีบทบาทสำคัญ ในการส่งเสริมความเจริญก้าวหน้า ทางด้านเซลล์ชีววิทยา และกายวิภาคศาสตร์ โดยได้เป็น หัวหน้าภาควิชา ที่เป็นคนไทยคนแรก ของภาควิชากายวิภาคศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล ซึ่งได้จัดตั้งขึ้น โดยความร่วมมือ ระหว่างมหาวิทยาลัยมหิดล และมูลนิธิร็อกกี้เฟลเลอร์ ตั้งแต่ปีพุทธศักราช 2518 ถึงปีพุทธศักราช 2530

ในปัจจุบัน ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน ดำรงตำแหน่งบริหาร เป็นรองคณบดีฝ่ายการศึกษา ของคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และกรรมการดำเนินการ บัณฑิตวิทยาลัย นอกจากบทบาทในมหาวิทยาลัยแล้ว ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน ยังมีบทบาทสำคัญ ในระดับประเทศ โดยเป็นสมาชิกผู้ก่อตั้ง และกรรมการ สมาคมจุลทรรศน์อิเล็กตรอนแห่งประเทศไทย และชมรมกายวิภาคศาสตร์แห่งประเทศไทย

ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน เป็นผู้มีชีวิตและวิญญาณ เป็นนักวิจัยที่แท้จริง เป็นผู้อุทิศเวลาให้กับงานวิจัย อย่างต่อเนื่อง และสม่ำเสมอโดยตลอด เป็นผู้อ่อนน้อมถ่อมตน และทำงานที่เป็นประโยชน์ต่อส่วนรวม ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน เป็นผู้มีอัธยาศัยดี มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ เมตตากรุณา เป็นที่รักใคร่ และนับถือของศิษย์ และเพื่อนร่วมงาน และเป็นตัวอย่างที่ดี ของผู้ประสบความสำเร็จในชีวิต และการงาน

โดยเหตุที่ ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน เป็นผู้ที่เพียบพร้อมด้วยคุณวุฒิ และคุณธรรมดังกล่าว คณะกรรมการรางวัล นักวิทยาศาสตร์ดีเด่น จึงมีมติเป็นเอกฉันท์ยกย่อง ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน เป็นนักวิทยาศาสตร์ดีเด่น สาขาเซลล์ชีววิทยา ประจำปีพุทธศักราช 2538

จากหนังสือ :

รางวัลนักวิทยาศาสตร์ดีเด่นประจำปี ๒๕๓๘ : ศาสตราจารย์ ดร. ประเสริฐ โศภน.

[กรุงเทพฯ] : มูลนิธิส่งเสริมวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ในพระบรมราชูปถัมภ์, 2538.